Een vriend van een vriendin zit tegenover mij aan tafel aan een kop thee. Hij is zich aan het bezinnen op zijn loopbaan en wilde eens van gedachten wisselen met mij. Hij is druk bezig geweest met het formuleren van de merkwaarden van zijn persoon. Wat kenmerkt hem nou precies? Hij schuift een A4tje naar mij toe. Ik begin te lezen. Dan valt mijn blik op het woordje waarheidszoeker. Dat intrigeert mij. Bestaat er zoiets als de waarheid? Hij zoekt er kennelijk naar. Maar als je de waarheid zoekt, vind je die dan ook?
Weet ik bijvoorbeeld de waarheid van de kredietcrisis? Ik heb zeker naar die waarheid gezocht, maar heb ik hem ook gevonden. Dat is maar de vraag.Je hebt de abstracte waarheid. Mensen die de abstracte waarheid (denken te) kennen, praten in generalisaties en argumentaties.
De crisis begon bij Amerikaanse hypotheekverkopers. Zij verkochten aan burgers hypotheken die heel goedkoop leken (de eerste jaren waren de lasten laag), maar uiteindelijk veel te duur waren. Deze Amerikanen konden al snel hun hypotheek niet meer betalen en werden uit hun huis gezet – dat vervolgens door de bank met winst werd verkocht. Tot ineens de huizenprijs niet meer steeg. De banken maakten daardoor verlies op de verkoop van het huis en bleven met een restschuld achter. Daar was het financiële systeem niet op gebouwd en stortte dus in.
Je hebt ook de menselijke waarheid. De emotionele waarheid van mensen. De mensen die de emotionele waarheid hebben, praten over hun waarnemingen en hoe zij het ervaren hebben. Maar dit is een lastige. Mensen worden beïnvloed door de opvattingen om hun heen. Bovendien is de menselijke waarheid van de bank in de kredietcrisis een andere dan de menselijke waarheid van de huizenkopers.
“De huizenkoper zou zeggen: “Ik werd uitgeperst als een citroen door die agressieve hypotheekverkopers en bleef armer achter dan ooit tevoren”. De bank zou zeggen: “Wij waren gewoon onze business aan het doen en daarmee geld aan het verdienen. Wij konden het niet helpen dat ineens de huizenprijs niet meer steeg.”
Heb je dat niet in ruzies met partner, familie of vrienden dat je allebei denkt de waarheid in pacht te hebben? “Ik voel me in de zeik genomen”, zegt de één. “Dat is de waarheid, namelijk hoe ik die opmerking ervaren heb.” “Nee,”zegt de ander”, dat is niet waar, gewoon onzin, ik heb jou niet in de zeik genomen. Ik had gewoon dat gekke verhaal van die bruiloft nog een keer verteld en heb feitelijk niemand in de zeik genomen.” Wat is nou waar? Feiten versus gevoel. Abstract versus menselijk.
Bestaat er zoiets als de waarheid? Zijn er niet vele waarheden? Is de zoektocht naar de waarheid niet de strijd tegen pertinente leugens? Iedereen heeft zijn eigen waarheid. Ook al heb je hetzelfde meegemaakt. Door zoveel mogelijk te kijken vanuit verschillend perspectief (het zogenaamde meervoudig kijken) kan je het dichtst bij de waarheid komen. Maar de absolute waarheid bestaat niet.